Speculative Design: Toekomstverkenning als Motor voor Verandering

METHODIEK

Datum: 22 juli 2025

Speculative Design: Toekomstverkenning als Motor voor Verandering

Hoe ontwerp je voor een toekomst die nog niet bestaat? Voor maatschappelijke veranderaars — of je nu werkt in beleid, het mkb of als consultant — is het cruciaal om voorbij de korte termijn te denken. Speculative design helpt daarbij. Het is een ontwerpmethodiek die gebruikt wordt om mogelijke toekomsten tastbaar, voorstelbaar én bespreekbaar te maken. Niet met voorspellingen, maar met prikkelende scenario’s, objecten of ervaringen die uitnodigen tot reflectie en gesprek.

Speculative design stelt geen ‘wat gaat er gebeuren?’ centraal, maar ‘wat zou er kunnen gebeuren?’ — en vooral: willen we dat? Deze aanpak sluit goed aan bij maatschappelijke transities, waar verandering vaak begint met verbeeldingskracht, bewustwording en collectieve gesprekken. In dit artikel duiken we in drie voorbeelden waarin ontwerpers, kunstenaars en onderzoekers op een verrassende manier werken aan toekomstverkenning.

Zon als bondgenoot: het werk van Angella Mackey (HvA)

In het project Designing with the Sun onderzoekt ontwerper Angella Mackey hoe we ons opnieuw kunnen verhouden tot zonne-energie. Niet als technische bron, maar als sociale en zintuiglijke realiteit. Ze ontwierp zonnegevoelige kleding en objecten die laten zien hoe afhankelijk we zijn van de zon, en hoe ons ritme en gedrag zich daaraan zouden kunnen aanpassen. Het project stelt vragen over toekomstige leefstijlen en nodigt gebruikers uit om te reflecteren op energie, tijd en ecologie vanuit een ander perspectief.

Lees meer: Designing with the Sun

Queer the Ocean: verbeelding als activisme

In het collectief Climate Imaginaries at Sea verkennen kunstenaars en onderzoekers de toekomst van onze relatie met de zee. Kunstenares Müge Yilmaz en Carlo van de HvA werken samen aan Queer the Ocean, waarin ze alternatieve manieren van kijken naar het oceaanlandschap presenteren. In plaats van klassieke ‘beheers’-verhalen, creëren ze ruimte voor zachtheid, zintuigelijkheid en verbondenheid. Via installaties, lezingen en kunstwandelingen laten ze het publiek ervaren hoe zeewater, verzilting en klimaatverandering ons leven kunnen beïnvloeden.

Meer info:
Müge Yilmaz’ lecture on salt
Warming Up Kunstroute (PDF)

De toekomst van muziek: speculatief ontwerp in de popcultuur

Koos Zwaan (Inholland) verkent in zijn lectorale rede hoe de muziekindustrie zich voortdurend aanpast aan technologische veranderingen — van vinyl tot streaming, van concertzaal tot TikTok. Maar hij stelt ook: hoe kunnen we muziek gebruiken om na te denken over bredere maatschappelijke toekomsten? Zijn werk laat zien dat popcultuur en speculative design elkaar kunnen versterken, bijvoorbeeld in het verbeelden van klimaattoekomsten, technologische ethiek of sociale verhoudingen via songteksten, clips of performances.

Lectorale rede: Innovation in the Music Industry – Koos Zwaan

Wat kun jij ermee als changemaker?

De kracht van speculative design ligt niet in het voorspellen van de toekomst, maar in het openbreken van de verbeelding. Voor changemakers biedt het:

Gespreksmateriaal: Een object of scenario opent het gesprek op een andere manier dan een rapport of beleidsnotitie.
Bewustwording: Het laat mensen ervaren wat abstracte thema’s (zoals verzilting of energietransitie) concreet kunnen betekenen.
Toekomstintelligentie: Door meerdere toekomstbeelden naast elkaar te zetten, versterk je het vermogen om strategisch te handelen onder onzekerheid.

Wil je zelf aan de slag? Begin klein. Maak een toekomstscenario zichtbaar via een visual, prototype of rollenspel. Laat mensen erop reageren. En bovenal: durf vragen te stellen die nog geen antwoord hebben.

Dit is ook interessant

Datum: 22 juli 2025

Speculative Design: Toekomstverkenning als Motor voor Verandering

Datum: 15 juli 2025

Samen Ontwerpen aan Verandering

Hoe kan de creatieve industrie met de ontwikkeling van interventies en toepassingen steeds beter bijdragen aan het mogelijk maken van verandering, het richting geven aan verandering en het versnellen van transities?

Datum: 20 juni 2025

Van Vezel tot Vliering - van Boer tot Bouwer

In het project Van Vezel tot Vliering – van Boer tot Bouwer werkten partners in Salland en Noord-Nederland aan een urgente en complexe opgave: het vormgeven van regionale ketens voor biobased bouwen die bijdragen aan een duurzamere bouwpraktijk én het versterken van de regionale economie.

Datum: 11 juni 2024

Handboek Publiek-Civiele Samenwerking

Waag Futurelab en Stby werkten samen aan een onderzoeksproject met de vraag: Wat hebben burgercollectieven en de overheid nodig om duurzame samenwerking te bereiken op basis van wederzijdse waardecreatie?

Datum: 21 december 2023

Reflecties op maatschappelijk verdienvermogen door een impact-ondernemer

Op basis van jaren praktische kennis en ervaring zijn negen stappen gedefinieerd over innoveren. Laszlo Bax deelt ter aanvulling zijn inzichten over missiegedreven innoveren en maatschappelijk verdienvermogen.

Datum: 8 november 2023

Adaptive Governance

Besluitvorming vindt plaats binnen een bepaalde governance: het samenspel tussen organisaties, beslissers, beslisprocessen, wetgeving en richtlijnen. De maatschappelijke transities vragen om aanpassingen in dit samenspel. Adaptive governance is de methode om deze aanpassingen te doen.