De auto heeft het gezicht van Nederland veranderd. Waar in de jaren ’60 steden nog losse eilanden waren, ontstond met de opkomst van de auto een hecht netwerk van wegen dat het land aan elkaar reeg. Nederland werd een netwerk van steden verbonden door snelwegen. Stedelijke uitbreidingen werden steeds vaker rondom die snelwegen gepland: nieuwe woonwijken, stadions, megawinkels en woonboulevards verschenen aan weerszijden van de grote wegen, allemaal gebouwd op de logica van gemakkelijke bereikbaarheid met de auto.
In de jaren ’90 zette deze trend zich voort met de ontwikkeling van grootschalige Vinex-wijken. De woningbouwopgave werd aangepakt door nieuwbouwwijken neer te zetten, vaak grenzend aan snelwegen, om zoveel mogelijk gebruik te maken van deze bestaande infrastructuur.. Tegelijkertijd veranderde het maatschappelijke besef nauwelijks: de focus bleef liggen op mobiliteit en economische baten. Klimaat, gezondheid en ruimtelijke kwaliteit waren ondergeschikt.
Regionale inbedding
Organisatie van samenwerking
Meten en financieren
Instituties en governance
Vandaag de dag staan we opnieuw voor een woningbouwopgave. Nederland is, in tegenstelling tot wat rond 2000 werd gedacht, allerminst ‘af’. De eisen zijn echter veranderd: klimaatadaptatie, biodiversiteit, gezondheid en leefbaarheid zijn nu minstens zo belangrijk als economische baten. Maar deze maatschappelijke waarden kunnen ook tot economische schade leiden. De uitdaging is om stedelijke snelwegzones opnieuw vorm te geven: niet als barrières, maar als aantrekkelijke plekken om te wonen, werken en leven.
Het project Stedelijke Snelwegen en Ruimtelijke Ontwikkeling (SSRO) onderzoekt precies deze omslag. Hoe transformeer je bestaande stedelijke snelwegzones tot levendige en duurzame gebieden? Daarvoor zijn nieuwe oplossingen nodig, zoals het overkappen van snelwegen om geluidsoverlast te verminderen, meer groen toe te voegen, of multifunctionele zones te creëren die zowel mobiliteit als leefkwaliteit ondersteunen.
Cruciaal daarbij is een andere manier van denken. Vroeger draaide het om de business case: wat levert een project financieel op? Nu verschuift de aandacht naar de value case: welke maatschappelijke waarde creëren we? Denk aan gezondere bewoners, lagere zorgkosten, hogere vastgoedwaarden, of betere sociale cohesie. Maar deze baten vallen vaak uiteen over verschillende partijen – van zorgverzekeraars tot particuliere huiseigenaren – die niet altijd vanaf het begin bij projecten betrokken zijn.
Het project doorliep samen met stakeholders 4 stappen:
1. Waardendiscussie: Stakeholders uit de gebieden (bewoners, gemeenten, projectontikkwelaars, etc) bespraken samen bestaande en gewenste toekomstige waarden voor de snelwegzone. Elke waarde kreeg een annotatie: d.m.v. stoplichtkleuren werd aangeduid of de waarde voldoende of onvoldoende was vertegenwoordigd in het gebied. O.b.v. de workshop zijn amibities geformuleerd voor het onderzoek.
2. Ontwerpend onderzoek: Verschillende ontwerpbureaus hebben een visie gemaakt voor de snelwegzones op basis van de opgehaalde waardes. Het doel was om deze visies prikkelend en toekomstgericht te maken, om zo stof tot nadenken en discussie te bieden.
3. Vervolgens ging een economisch adviesbureau de visies doorlichten op (financiële) haalbaarheid. Op deze manier konden de kosten en baten van ingrepen op bepaalde waarden in het gebied doorgesproken worden met stakeholders.
4. De opgehaalde resultaten van het onderzoek worden breed uitgedragen, bijvoorbeeld via het platform Delta Metropool.
Voor Change Makers die werken aan maatschappelijke transities, zijn er waardevolle lessen te trekken uit dit project:
Ook biedt dit project een belangrijke les voor onderzoekers: Zorg voor continuïteit. Als onderzoeker wil je dat je resultaten in de praktijk terecht komen. Richt daarom vanaf het begin structuren in die ook na afloop van het project blijven bestaan, zoals een kennisplatform of community of practice. Op deze manier heeft het SSRO project zich een weg weten te wurmen in nieuwe beleidsdocumenten voor stedelijke gebiedsontwikkeling. Het zet nu een volgende stap als kennisplatform voor verdere ontwikkeling en kennisdeling met partijen die vergelijkbare opgaven hebben.
Met de aanpak van SSRO kunnen stedelijke snelwegen veranderen van harde grenzen in nieuwe kansen. Niet alleen voor mobiliteit, maar voor wonen, gezondheid, klimaatadaptatie en maatschappelijke waardecreatie.
VRAGEN?
kiamv@clicknl.nl
ORGANISATIE
KIA Maatschappelijk Verdienvermogen
OP DE HOOGTE BLIJVEN?
Wil jij af en toe een e-mail ontvangen met
daarin ontwikkelingen, cases en meer over maatschappelijke verdienvermogen?
POWERED BY
MAATSCHAPPELIJK VERDIENVERMOGEN | 2024
VOLG ONS