PRAKTIJKVOORBEELD

Samenwerkingstools en inzichten over opschaling

Samenvatting

Na 15 jaar experimenteren met smartcitytechnologie zijn de grote beloftes nog niet uitgekomen. Sterker nog, doordat opschaling van smartcitytoepassingen vaak uitblijft, ontstaat pilotmoeheid. Smart­citypraktijk en onderzoek maken duidelijk dat een goede samenwerking tussen stakeholders één van de belangrijkste oorzaken is voor het gebrek aan opschaling van smartcitypilots. Dit geldt voor smartcitypilotprojecten, maar ook in brede zin voor pilotprojecten die maatschappelijke impact nastreven, waarbij samengewerkt wordt tussen (geledingen binnen) de overheid, bedrijven en inwoners.

Naar aanleiding van het project ‘Samen werken aan doeltreffende smartcitytoepassingen’ gaat dit artikel in op deze complexe samenwerking. In dit project hebben zij een toolbox ‘Eerste hulp bij samenwerking aan smartcitytoepassingen’ ontwikkeld (samenwerkingstools.nl), bestaande uit praktische samenwerkingstools voor een breed spec­trum aan samenwerkingsuitdagingen, die bij het ontwikkelen van smartcitytoepassingen een rol spelen. Dit noemen ze ‘smart collab­orative governance’.

Je leest in dit artikel over de ervaring van één van de praktijkpartners en de twaalf guidelines voor samenwerking die de analyse van samenwerkingskansen en -uitdagingen opleverde. Wil je meteen naar de toolbox? Scroll dan helemaal naar beneden en klik op de link.

Missiethema

Gezondheid & zorg, Energie en klimaat, Water, voedsel en landbouw, Veiligheid

Betrokkenen

Lectoraat Smart Cities van hogeschool Saxion, Gemeente Almere, Gemeente Amersfoort, Gemeente Apeldoorn, Gemeente Deventer, Gemeente Eindhoven, Gemeente Enschede, Gemeente Hoorn, Gemeente Rotterdam, Gemeente Utrecht, Gemeente Zwolle, Antea Group, Atos, Big Data Innovatiehub, Esri Nederland, KITT Engineering, Sorama, Spilter, UNSENSE, ViNotion, Wirelab, Universiteit Utrecht, VNG

Aspecten

Organiseren van samenwerking

Gebruikerservaring

Dirk van Brederode (programmamanager smart society bij de VNG) is één van de partners uit het eerdergenoemde project en hij schreef het volgende over de toolbox:

Wat misschien het meest stokt bij opschaling is een versnipperd veld van semi-gelijkwaardige partijen die er op een of andere manier maar niet in slagen de krachten en belangen effectief te bundelen. Als je deze cases afpelt, dan komen zaken voorbij als ‘ecosystemen’, ‘quadruple helix’, ‘business cases’ en ‘samenwerking tussen afdelingen’. Ga je nog verder, dan kom je vrijwel altijd uit bij ‘samenwerking’ als fundamentele activiteit onder alles wat we doen bij smart cities en innovatie.

Het is gemakkelijk om dan te stoppen met afpellen; samenwerken kunnen we immers allemaal sinds onze eerste groepsopdracht op de basisschool. Maar ‘samenwerking’ is echter een valkuilbegrip: het lijkt simpel, maar er gaat een wereld van complexiteit en vakmanschap achter schuil. Innovatoren weten als geen ander dat ‘samenwerking’ vele malen ingewikkelder is dan de mooie helixplaatjes doen vermoeden. Maar de vraag die dan vaak klinkt is ‘en nu?

Het is dan ook geweldig dat Saxion en partners de afgelopen jaren specifiek voor innovatie en smart cities lessen en ervaringen uit de praktijk en de wetenschap hebben vertaald naar een set tools die goed en gemakkelijk toepasbaar zijn. Hier moet ik een kleine zucht slaken: had ik ze maar bij eerdere projecten gehad!

Casestudy onderzoek

Casestudyonderzoek vormde het startpunt van het project: de analyse van samenwerkingsuitdagingen en -kansen in vier concrete smartcityprojecten. Daarnaast hebben ze systematisch bestaande samenwerkingstools verkend, waarbij ze tools uit zowel onderzoek als de smartcitypraktijk hebben betrokken. Door de geconstateerde samenwerkingsuitdagingen af te zetten tegen de bestaande tools werd duidelijk aan welke nieuwe tools behoefte is en welke bestaande tools konden worden aangepast. Interviews en workshops met gemeenteprofessionals, technologiebedrijven en experts hebben daarnaast inzicht gegeven in de ontwerpeisen voor samenwerkingstools. Op basis hiervan zijn de samenwerkingstools in meerdere iteraties ontwikkeld.

De analyse van samenwerkingsuitdagingen en -kansen leverde daarnaast twaalf guidelines voor samenwerking aan smartcitytoepassingen op, onderverdeeld in vijf samenwerkingsaspecten. Hieronder vind je een overzicht van deze guidelines.

KEM's

KEMs -afgekort van Key Enabling Methodologies–  zijn ontwerpmethoden die innovaties en interventies helpen ontwikkelen die ons anders helpen kijken, denken, doen en die onze leefwereld helpen vormgeven. Deze (ontwerp)methoden bieden professionals een effectieve en gerichte aanpak bij het ontwikkelen van innovaties en interventies. Zo dragen KEMs bij aan het teweegbrengenvan de benodigde veranderingen.

"Nu weet ik ook als geen ander: dit lijkt allemaal extra werk bovenop een al erg drukke agenda. Als ik in mijn hart kijk, dan zie dat dit soms ook een excuus is om een moeilijk gesprek uit de weg te gaan. (Dirk van Brederode, VNG)"

Twaalf guidelines

 

 

 

Samenwerkingstools.nl

Op deze site vind je de toolbox met samenwerkingstools voor professionals die werkzaam zijn in het smartcitydomein, maar ook in brede zin toepasbaar zijn. De tools kunnen bijdragen aan het opstarten, ontwikkelen, opschalen en beheren van smartcity- en andere innovatieprojecten.

Dit is ook interessant

PRAKTIJKVOORBEELD
‘Mandala of agency’ voor transities

Verandering begint bij jezelf, maar veel mensen hebben geen helder beeld van hun eigen waarden en hoe deze aansluiten bij de grote maatschappelijke verschuivingen die nodig zijn. Avans Hogeschool onderzoekt hoe je intrinsieke motivatie kan veranderen. 

PRAKTIJKVOORBEELD
Breng maatschappelijke impact in kaart

In het onderzoeksproject ‘Samen Slim Gezond’ duikt Saxion in de effecten en neveneffecten van het maatschappelijke initiatief Buurtgeluk. Lees hier meer.

PRAKTIJKVOORBEELD
Topfit Citizenlab

Topfit Citizenlab is een meerjarig onderzoeks- en innovatieproject met als doel om Twentenaren langer gelukkig en gezond te laten leven. Samen (!) met burgers onderzoeken de initiatiefnemers hoe ze hen aan kunnen zetten tot een gezondere levensstijl.

PRAKTIJKVOORBEELD
Ecosysteem-benadering voor circulaire chemische transitie
Een ecosysteem-methodologie voor het bouwen van groene en circulaire innovaties binnen de chemische industrie.
PRAKTIJKVOORBEELD
Beweging brengen in de landbouwtransitie

Opgaven in het landelijke gebied worden alleen maar groter en de verhoudingen tussen agrarische ondernemers, wet- en regelgevers en de maatschappij raken steeds meer gepolariseerd. Het moet anders en het kan ook anders. Een ontwerpende aanpak kan hieraan een belangrijke bijdrage leveren.

PRAKTIJKVOORBEELD
Van vezel naar vliering; van boer tot bouwer

Kunnen we nieuwe ketens en netwerken inrichten zodat we economische, sociale en ecologische waarden realiseren?