Stel je bent een lokale of regionale overheid en je staat voor de uitdagende taak om complexe maatschappelijke uitdagingen aan te pakken door innovatieve ondernemers te ondersteunen . Hoe pak je dit dan precies aan?
Het aanjagen en faciliteren van dergelijke missies binnen lokale en regionale overheden blijkt een vak apart. Om dit te realiseren moeten beleidsambtenaren over de grenzen van beleidsterreinen heen werken. Daarbij moeten ze verschillende maatschappelijke stakeholders uit diverse netwerken met verschillende belangen in het innovatieproces betrekken.
Ondernemers ontwikkelen vaak concrete oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen. In dit proces zijn zij sterk afhankelijk van overheidspartijen, die zowel afnemers of bronnen van regelgeving kunnen zijn, maar ook potentiële partners voor financiering in de ontwikkeling of het aanbesteden van innovaties.
Veel betrokkenen – beleidsambtenaren maar ook ondernemers – ervaren regelmatig weerstand vanuit bestaande structuren, handelingen en culturen binnen hun organisaties. De roep om experimenten en leren groeit en gaf aanleiding voor TNO Vector en Erasmus Centre for Entrepreneurship om samen een onderzoeksproject te starten. Dit onderzoek is eind 2024 afgerond en het missiegedreven innovatiekrachtmodel en geobserveerde knelpunten delen we in dit artikel met jullie.
Uit het onderzoek komt dat zes elementen– innovatieprocessen, open innovatie netwerken, visie en focus, organisatieleren, leiderschap, en organisatiestructuur- en cultuur – de voornaamste invloeds-factoren zijn op de missiegedreven innovatiekracht van organisaties. De onderzoekers hebben deze factoren gevangen in het Missiegedreven InnovatieKracht model (MIK-model), met “innovatieprocessen” als kern en de overige vijf elementen als randvoorwaarden voor het realiseren van missiegedreven innovatieprocessen binnen organisaties. Deze randvoorwaarden staan los van elkaar beschreven in het model, maar kunnen in de praktijk overlappen.
Het model is bedoeld om publieke en private organisaties te helpen bij het identificeren van knelpunten ten aanzien van missiegedreven innovatiekracht. Het is daarbij de bedoeling dat organisaties hun specifieke uitdagingen ten aanzien van missiegedreven innovatieprocessen plaatsen in het MIK-model. De overige elementen in het MIK-model bieden handvatten om werk te maken van de specifieke uitdagingen.
KEMs -afgekort van Key Enabling Methodologies– zijn ontwerpmethoden die innovaties en interventies helpen ontwikkelen die ons anders helpen kijken, denken, doen en die onze leefwereld helpen vormgeven. Deze (ontwerp)methoden bieden professionals een effectieve en gerichte aanpak bij het ontwikkelen van innovaties en interventies. Zo dragen KEMs bij aan het teweegbrengenvan de benodigde veranderingen.
Uit het onderzoek blijkt dat publieke en private stakeholders bij missiegedreven innovatieprocessen verschillende uitdagingen ondervinden die van invloed zijn op de effectiviteit en schaalbaarheid van innovaties. Deze knelpunten raken zowel structurele als culturele aspecten binnen organisaties en netwerken.
Complexiteit van Innovatielandschap en Opschaling
Missiegedreven innovatieprocessen vereisen nauwe samenwerking tussen publieke en private partijen, waarbij pilots een veelgebruikt instrument zijn. De opschaling van deze pilots naar structurele activiteiten blijkt echter uitdagend.
Daarnaast ervaren startups en het MKB moeite om aan te haken bij complexe en rigide inkoopprocessen van overheden. De overvloed aan subsidie- en financieringsregelingen leidt tot verwarring, waardoor startups en het MKB niet altijd de juiste ondersteuning vinden.
Silo’s in Netwerken
Overheidsinstanties werken vaak afzonderlijk van elkaar, zowel binnen één bestuurslaag (zoals verschillende gemeentelijke afdelingen) als tussen bestuurslagen (zoals gemeenten en provincies). Ook tussen de publieke en private sector bestaan barrières, zoals verschillen in werkwijzen en besluitvormingsprocessen, wat het opbouwen van wederzijds begrip en effectieve samenwerking hindert.
Onduidelijkheid over de Rol van de Overheid
Een terugkerend vraagstuk is de veranderende rol van de overheid. Terwijl innovatie vraagt om experimenten en systeemverandering, zijn overheden traditioneel gericht op stabiliteit en continuïteit. Dit roept vragen op over mandaat, beleidsprioriteiten en de mate waarin de overheid actief mag sturen op innovatie.
Beperkte Monitoring en Organisatieleren
Er is een gebrek aan data en inzichten over de impact van missiegedreven innovatie, met name op maatschappelijk niveau. Daarnaast wordt kennis onvoldoende gedeeld binnen en tussen publieke organisaties. Hierdoor wordt het wiel vaak opnieuw uitgevonden en blijft de leercyclus binnen innovatieprocessen beperkt.
Leiderschap en Eigenaarschap
Het nemen van leiderschap en het voelen van eigenaarschap is uitdagend, met name bij domein-overschrijdende uitdagingen, waarbij ook verantwoordelijkheids- en financieringsvraagstukken komen kijken. De interviews benadrukken dat bestaande organisatiestructuren en -portefeuilles vaak een gezamenlijke, missiegedreven aanpak in de weg staan (bijvoorbeeld: van wie is het probleem, en wie moet het financieren?). Huidige organisatiestructuren en het gebrek aan coördinatie betreffende visie, leiderschap en eigenaarschap zorgen er zo dus voor dat overheden los van elkaar opereren en naar elkaar kijken om missiegedreven innovatie te stimuleren. Dit kan juist vertragend werken.
Organisatiestructuur en Cultuur
Tot slot blijkt uit het onderzoek dat publieke instanties vaak risicomijdend zijn, wat innovatie belemmert. Het creëren van een cultuur waarin experimenteren en leren uit mislukkingen wordt gewaardeerd, blijft een uitdaging. Daarnaast is er behoefte aan meer flexibiliteit binnen overheidsorganisaties om beter om te kunnen gaan met de dynamiek van innovatieprocessen.
Deze knelpunten benadrukken de noodzaak van een meer samenhangende aanpak, waarbij overheden en bedrijven beter samenwerken, innovatieprocessen soepeler worden opgeschaald en er meer ruimte ontstaat voor experimenteren en leren.
Praktisch handvat
Het Missiegedreven InnovatieKracht model (MIKmodel) biedt handvatten om werk te maken van missies en transities. Publieke en private organisaties spelen daarbij een belangrijke rol, maar lopen nog tegen veel knelpunten die missiegedreven innovatieprocessen voor maatschappelijke uitdagingen belemmeren. Het MIK-model biedt handvatten om deze uitdagingen te identificeren, te bespreken, en oplossingen versnelt te realiseren.
VRAGEN?
kiamv@clicknl.nl
ORGANISATIE
KIA Maatschappelijk Verdienvermogen
OP DE HOOGTE BLIJVEN?
Wil jij af en toe een e-mail ontvangen met
daarin ontwikkelingen, cases en meer over maatschappelijke verdienvermogen?
POWERED BY
MAATSCHAPPELIJK VERDIENVERMOGEN | 2024
VOLG ONS